Zwiedzający oglądają ją w miejscu dawnej kopalni Katowice, która przez blisko 200 lat była świadkiem i miejscem dziania się tej burzliwej historii. Wchodząc do symbolicznej przestrzeni kopalni, podążają szlakiem wytyczonym historią, a tytułowe lux ex Silesia oświetla węzłowe zagadnienia i wydarzenia, które zdeterminowały dzieje Górnego Śląska. Ukazanie bogactwa zdarzeń, problemów i zakrętów historii tej ziemi na powierzchni 1370 metrów kwadratowych było praktycznie niemożliwe, dlatego też podstawową część ekspozycji poświęciliśmy obliczu Górnego Śląska, które ukształtowało się w wyniku industrializacji. Symbolem jej początku jest maszyna parowa uruchomiona w 1788 roku w Tarnowskich Górach, jako pierwsza w kontynentalnej Europie. Wydarzenie to zdeterminowało charakter śląskiej ziemi, przynosząc diametralny przełom w wielu dziedzinach życia – społeczno‑narodowościowy, obyczajowy i urbanistyczny.

Wejście na wystawę jest hołdem dla miejsca, w którym została zorganizowana. Prowadzi bowiem przez bramę kopalni Katowice, zrekonstruowaną na podstawie zdjęć z 4 czerwca 1989 roku – dnia, który uznano za początek przeobrażeń politycznych, przemysłowych i ekonomicznych po raz kolejny zmieniających oblicze regionu. Ekspozycja jest podzielona na dziewiętnaście przestrzeni ułożonych w sposób chronologiczno-tematyczny. Na wystawę wchodzi się przez markownię, dalej znajdują się części poświęcone dziejom najdawniejszym, gdzie ukazany jest ówczesny Śląsk i jego kolejni władcy oraz rozwój osadnictwa, dzięki któremu śląska ziemia mogła się stać pomostem między Wschodem a Zachodem, a także miejscem rozkwitu życia kulturalnego i umysłowego.

W kolejnej przestrzeni przedstawione zostały dylematy i wybory właścicieli ziem śląskich, które m.in. doprowadziły do wybudowania pierwszej w tej części Europy maszyny parowej. W dalszych częściach znalazły miejsce zagadnienia skomplikowanej śląskiej tożsamości, budzenia się polskiej świadomości narodowej, a także wieloetnicznej koegzystencji na przełomie XIX i XX wieku. Przywołanie postaci wybitnych Górnoślązaków oraz wydarzeń okresu powstań śląskich i plebiscytu, lat międzywojennych po obu stronach granicy i II wojny światowej, podczas której Górny Śląsk włączono do III Rzeszy, to następna część ekspozycji. Ścieżkę powojennych losów wytyczają kolejne ważne etapy, takie jak tragedia górnośląska, fikcja komunizmu, zmiany społeczne i demograficzne, czas Solidarności, stan wojenny i tragedia kopalni Wujek, a wreszcie schyłek PRL‑u.

Wystawa kończy się prezentacją superszybkiego procesora przemysłowego opracowanego w Bytomiu, który jest tutaj alegorią dynamicznych zmian, jakie od zawsze zachodziły i zachodzą na Górnym Śląsku.

Nośnikiem podstawowych informacji jest ponad 800 oryginalnych eksponatów, materiały audiowizualne na prawach dokumentu, pejzaże dźwiękowe i oprawa scenograficzna. Nie bez znaczenia jest także interaktywny aspekt wystawy, zawarty w licznych manualnych ekspozytorach, a także na dotykowych monitorach z dodatkowymi treściami z odniesieniami bibliograficznymi, jak również osiemnaście obrazów zrealizowanych z myślą o wystawie przy użyciu technologii takich jak animacja czy Pepper’s Ghost.

Wystawa prezentowana jest w trzech wersjach językowych – polskiej, niemieckiej i angielskiej, a treściom wyświetlanym na ekranach dotykowych towarzyszą dodatkowo nagrania w godce śląskiej. Częścią ekspozycji jest też strefa przeznaczona dla dzieci i młodzieży. Można się tu sprawdzić w grach edukacyjnych o różnym stopniu trudności albo obejrzeć filmy animowane o śląskich strachach, heksach i podciepach.

Scenariusz wystawy został wyłoniony w drodze konkursu, a jego autorem jest katowicka firma Adventure, której powierzono dalsze opracowanie projektu. Treści merytoryczne są dziełem grupy historyków uniwersyteckich pracujących pod kierunkiem dr. hab. Lecha Krzyżanowskiego i współpracujących z historykami, etnologami i archeologami z Muzeum Śląskiego. Autorem projektu scenografii jest Michał Urban, a reżyserią wystawy zajął się Łukasz Czuj. Przed przystąpieniem do realizacji scenariusz został zrecenzowany przez grono naukowców specjalizujących się w dziejach Śląska.

Kuratorzy wystawy: Jarosław Racięski, Krystyna Pieronkiewicz‑Pieczko
Opiekun merytoryczny: Dział Historii

Wykonawca / Organizator:

Muzeum Śląskie

Lokalizacja:

Muzeum Śląskie w Katowicach
ul. T. Dobrowolskiego 1
40-205 Katowice